New York Üniversitesi ekibi, 28 Mayıs-30 Eylül 2010 tarihlerinde Aphrodisias’ta dört ay süren bir arkeolojik çalışma yürütmüştür. Çalışma projeleri şunlardır: (1) kazı ve jeofizik araştırması; (2) alan ve küçük buluntu konservasyonu; (3) heykel dokümentasyonu ve araştırması; (4) epigrafik kayıt; (5) müzedeki düzenlemeler; (6) mimarî anastylosis. Kapsamlı kazı çalışmaları kentin ana kuzey-güney caddesinde devam etmiştir. Anastylosis, Sebasteion üzerine yoğunlaşmış, Hadrianus Hamamları’nda ise yeni bir konservasyon projesine başlanmıştır. Bakanlık temsilcisi Çeşme Arkeoloji Müzesi’nden Hüseyin Vural’dır.

1. KAZI VE JEOFİZİK SURVEY

Kazı çalışmaları, Dr. Esen Öğüş1 (Field Director ve Başkan Yardımcısı) tarafından yürütülmüş ve üç alanda yoğunlaşmıştır: (1) Tetrapylon Caddesi, (2) Bazilika ve (3) Kuzey Agora’nın Hadrianus Hamamları’ndaki Tetrastil Avlu ile kesiştiği bölge.

Tetrapylon Caddesi. 2008 yılında başlanan geç antik dönem Tetrapylon Caddesi’nin kazılmasının en önemli amaçları şunlardır: (a) Kentin Tetrapylon’dan Sebasteion’a uzanan ana kuzey-güney caddesini ortaya çıkararak ziyaretçilerin alandaki hareket kabiliyetini artırmak; (b) Antik Dönemden sonraki yaşam için arkeolojik kanıt sağlamak. Bu sezon, Tetrapylon Caddesi’nde beş adet açma kazılmıştır (NAve 10.1-5). En önemli buluntular arasında dört adet figürlü pilaster başlığı yer almaktadır.

Stoa. Kirsten Lee, Rachel Wood ve Adam Rizzo tarafından kazılan üç açma (NAve 10.1-3), caddenin doğusundaki stoada 16 x 3 m. boyutlarında bir alanı kapsamaktadır. Stoa, doğusunda sıvalı bir duvar, batısında da kendisini caddeden ayıran bir sütun dizisi ile sınırlanmıştır. Sütun dizisinde, kuzeyden güneye doğru in situ bulunan yüksek postamentli üç adet sütun kaidesi, bir paye ve güneye doğru ise, stilobat üzerine yerleştirilmiş üç devşirme sütun yer almaktadır. Stoa’da ele geçirilen malzeme, muhtemelen ikinci bir kat olduğunu göstermektedir.

Üç açmadan çıkan moloz tabakası birbiriyle tutarlıdır ve tuğla, çatı kiremiti, mermer yer karosu, duvar kaplaması, boyalı duvar sıvası ve duvar mozaiğine ait tessera parçaları içermektedir. İlk moloz tabakası cadde seviyesinin 70 cm. üstünde bulunmuştur (örneğin NAve 10.2). Bu tabakanın altında, koyu, kömürleşmiş toprakla karışık yer karosu ve başka bir kat çatı kiremiti ile tuğla tabakası bulunmuştur. Bu da yıkımın yangın nedeniyle olduğunu göstermektedir. NAve 10.1 açmasında, stoa tabanının bir kısmı, 25 x 25 cm. boyutlarında beyaz mermer ve siyah kayrak taşından iki renkli döşeme ile kaplıdır.

NAve 10.1 ve NAve 10.2 açmalarından dört adet yüksek kalitede pilaster başlığı ortaya çıkarılmıştır. Bu başlıklar, daha önce Tetrapylon Caddesi’nde ortaya çıkarılan başlıklarla aynı seriye dâhildir. NAve 10.1 açmasından çıkan başlık elinde bir hayvan (muhtemelen bir tavşan) tutan bir putto betimlemektedir (Env. 10-54). Diğer üç başlık NAve 10.2 açmasında bulunmuştur. Bunların konuları ise: lagobolon tutan genç avcı (Env. 10-52); adım atan putto (Env. 10-53) ve kuzusu ile betimlenmiş genç erkek figürüdür. Başlıkları destekleyen kaplama pilasterler ve bunların kaideleri de kazıda bulunmuştur. Bu başlıklar ve pilasterlerin ikinci kattaki odaları süslemesi muhtemeldir. Başlıklar M.S. 4.yy.ın sonu ve 5. yy.ın başına tarihlidir. Stoa açmalarından çıkan küçük buluntular ve seramik, bu alanın 5. ve 6. yy.larda yoğun biçimde kullanıldığına işaret etmektedir.

Cadde döşemesi. Rachel Wood tarafından kazılan başka bir açma (NAve 10.4), caddenin stoadaki NAve 10.1 ve 2 açmaları önüne denk gelen 5 x 11.5 m.lik kısmını açığa çıkarmıştır (Resim: 2-3). Döşemenin üstündeki moloz yığını, tuğla, kiremit ve harç parçaları içermektedir. Döşeme taşlarının üstünde çeşitli taşçı işaretleri kazılıdır. Buradan çıkan buluntular, mermer kaplama parçaları; mavi, yeşil, kırmızı ve altın renginde tesseraları olan duvar mozaiği parçaları; bir hayvan figürünün arka bacakları (Env. 10-46A); bir köpeğin ön tarafı ve insan eli (Env. 10-46B) ve putto bacağı (Env. 10-37) gibi pilaster başlığı parçaları içermektedir. Putto bacağı parçası, daha önceki yıllarda bulunmuş ve Müze deposuna erleştirilmiş başlık ile (env. 82-188) birleşmektedir.

Güney’deki Cadde açması. 7 x 10 m. boyutlarında beşinci bir açma (NAve 10.5), cadde hizasında güney tarafta Adam Rizzo tarafından kazılmıştır (Resim: 2-3). Açmanın amacı caddenin daha büyük bir kısmını ortaya çıkarmak ve caddenin batısında, açma kenarında ve açma ile aynı doğrultuda uzanan nişli ve fonksiyonu belirsiz anıt ile bağlantısını bulmaktır. Açma, yüzey toprağından 2 m. aşağıya kadar kazılmıştır ve önümüzdeki sezon kazıya devam edilecektir. Bu sezon kazılan katmanlar Bizans ve daha sonraki döneme aittir. Doğudaki sütun sırasına ait olan paye ve sütunlar ortaya çıkarılmıştır. Açmada, Aphrodisias-Plarasa’ya ait M.Ö. 1. yy.a tarihli bir gümüş sikke bulunmuştur (C2010.041). Sikkenin ön yüzünde başı örtülü Aphrodite büstü, arka yüzünde ise yıldırım demeti taşıyan kartal bulunmaktadır. Sikke, yüzey toprağında bulunmuştur.

Tetrapylon Caddesi’nde 2010 yılında açılan beş açma ile bu önemli kuzeygüney caddesini ortaya çıkarmak için önemli aşama kaydedilmiştir. Buradaki kazıların mimarî dokümentasyonu Harry Mark tarafından yapılmıştır. Bazilika (Resim: 6-10). Uzun bir dikdörtgen şeklindeki bir yapı olan (30x 140 m) ve Güney Agora’ya (M.S. 1. yy.) açılan Bazilika’da Philip Stinson tarafından yürütülen çalışmalar, yapının doğu girişini, mermer döşemesini ve sütun sırası temellerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Doğu girişi: Veruschka Aizaga-Thomason tarafından kazılan bir açma (BAS 10.1), Bazilika’nın dış doğu duvarındaki açıklığı anlamak için kazılmıştır. Sonuçlar, bu girişte üç aşama olduğunu göstermektedir. Birinci aşama, Bazilika’nın orijinal yapımıyla aynı döneme aittir. In situ bir eşik taşında, orijinal kapının sol kanadı için oyuklar bulunmaktadır. İkinci aşamada giriş kapısı dışarıya, muhtemelen doğu duvarında yapılan değişiklikler ile ilgili olarak doğuya doğru taşınmıştır. Yeni kapının eşiği birkaç basamaklı bir merdivenle yükseltilmiştir. Kısmen korunmuş olan birinci basamak, devşirme olarak kullanılmış yivli bir sütundan yapılmıştır ve orijinal eşik taşına oturmaktadır. Devşirme bloklar, yeni giriş kapısının M.S. 4. yy.veya daha sonra yapıldığını düşündürmektedir. Aynı dönemde, kuzey ve güneydeki payandaların da gösterdiği gibi, Bazilika’nın doğu duvarında ciddî onarımlar yapılmıştır. Üçüncü ve en son aşamada ise, giriş, kabaca örülmüş bir duvar ile kapatılmıştır. Bu duvarda büyük bir drapeli kadın heykeli parçası ile (Env. 10-14), biri Bazilika’ya ait iki adet Korint sütun başlığı devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Kapatılan giriş kapısının doğusundaki yapı, Bazilika’nın kullanımdan çıktığı Bizans Dönemine aittir ve Bazilika ile ilgisi yoktur. Bazilika’nın diğer kapıları da aynı şekilde kapatılmıştır.

Nef döşemesi: Stephanie Caruso tarafından kazılan diğer açma (BAS 10.2), Bazilika’nın orta nefinin mermer döşemesini ortaya çıkarmıştır (Resim: 6-8). İkinci bir açma ise nefin batı sütun dizisinin temellerini incelemiştir. Mermer döşeme, iyi korunmamış olmakla beraber, nefin sütunları ile uyum içerisinde tasarlanmış ve besbelli ki, binanın orijinal döşemesidir. Döşeme Bazilika’nın Güney Salonu’nda 2005 ve 2008’de kazılan döşeme ile ortak özellikler sergilemektedir. Batı sütun dizisinin temelleri. BAS 10.2 içerisinde, nefin batı sütun dizisi yanında, temelleri incelemek üzere ikinci bir açma kazılmıştır. Sütun dizisinin temel duvarı stilobat seviyesinin 3.51 m. aşağısına kadar kazılmış (kot 513.80), kazı, temelin sonu bulunamadan güvenlik kaygılarıyla durdurulmuştur. Temel duvarı, üst kısımda harçlı küçük ve düzenli bloklardan, alt kısımda ise kuru örülmüş bloklardan oluşmuştur. Nef tabanının altında, kireç söndürmek için kullanılan pişmiş toprak bir tekne dışında herhangi bir yapı veya yerleşime rastlanmamıştır. Tekne içinde, M.S. erken 1. yy.dan daha geç döneme ait olmadığı düşünülen kaliteli bir seramik kaba ait parçalar bulunmuştur (Env. 10-62). Bu açmanın stratigrafisi üç katman içermektedir: (I) Pembe harç, mermer parçaları ve taş dolgu içeren döşeme altı; (II) koyu kahverengi killi topraktan oluşan ve Bazilika’nın üstüne inşa edildiği dolgu toprağı; (III) birçok değişik renkte doğal tabakadan oluşan platformun üstüne inşa edildiği ana kaya tabakası. Platform dolgusundan buluntular Helenistikerken Roma seramik parçaları (örneğin kalıp işi kap ve kırmızı astarlı sicillata), taş ağırşak (Env. 10-24) ve Helenistik Döneme ait bir gümüş Rodos sikkesi (M.Ö. 166-88, C2010.019, Resim: 8) içermektedir. Katman III’teki seramik kronolojisinde, Aphrodisias’ın en erken yerleşim dönemlerine ait kaba seramik buluntularıyla birlikte bir değişiklik görülmektedir. Bazilika açmalarının çizimi, mimarî dokümentasyonu ve binanın kuş bakışı görünümü Allyson McDavid ve Philip Stinson tarafından yapılmıştır. Nefteki yazıtlı arşitrav, arazide Angelos Chaniotis tarafından incelenmiştir. Yazıtın Domitianus’a ithaf içerdiği kesinlik kazanmış, binanın geç Flavius’lar Dönemine ait olduğu doğrulanmıştır.

Güney Salonu: Bazilika’nın Güney Salonu’nda 2008 yılında açılan açmanın yan yüzünde tehlike yaratacak şekilde duran arşitrav ve friz bloğu kaldırılmış, Mavi Depo’daki paye üzerindeki doğru yerine yerleştirilmiştir (Gerhard Paul and Philip Stinson). Kuzey Agora ve Tetrastil Avlu (Resim: 9-10): Kuzey Agora’nın güneybatı köşesi ile Tetrastil Avlu’nun kesiştiği köşede 6 x 10 m. boyutlarında bir açma kazılmıştır (NAg 10.1). Açma, Kirsten Lee tarafından kazılmış ve iki farklı seviyede yer alan bu yapı komplekslerinin birbiri ile bağlantısını ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Tetrastil Avlu, daha sonraki dönemlerde Hadrianus Hamamları’na dâhil olmuştur; ancak bu açma, burada Kuzey Agora ile aynı dönemde, yani Tiberius Döneminde inşa edilmiş erken bir yapı bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. Güneyde in situ bulunan orijinal bir eşik taşının kuzeydeki eşi ortaya çıkarılmıştır. Bu eşik taşının iki tarafında kapı pervazı için oyuklar, altında da Kuzey Agora’ya inen basamaklar bulunmaktadır. Kuzey ve güneydeki bu iki eşik taşı, Agora’nın güney stoasının iki koridoruna denk gelmekteydi. Yeni açma, 1995’te kazılmış (NAg 95.1) ve güney stoanın stilobatını ortaya çıkaran bir açmaya bağlanmıştır. Açmada, modern ve Osmanlı dönemlerine ait üst üste inşa edilmiş iki adet su kanalı tespit edilmiştir. Erken olan su kanalında devşirme olarak kullanılan iki sütun kaidesi, güney stoadaki stilobat üzerindeki orijinal yerlerine yerleştirilmiştir. Kaidelerden bir tanesi köşeye ait olup kalp şeklindedir. Merdiven dört basamaklıdır ancak en alttaki basamak daha sonraki bir dönemde kaldırılmış olmasına rağmen yatağı durmaktadır. Eşik taşının kuzeyine doğru geniş bir duvar ortaya çıkarılmıştır. Bu duvar, muhtemelen Kuzey Agora batı stoasının arkası ile Tetrastil Avlu’nun arasındaki ortak duvar olmalıdır. Bu duvara bitişik bir duvarın içinde ise çatıdaki suyu boşaltan dikey bir su borusu bulunmuştur. Güney stoanın batı kısmının döşemesi bulunamamıştır. Stilobat seviyesindeki tabana kazılan küçük bir sondaj (2 x 1 m), stilobatın altına doğru uzanan bir blok ile doğu-batı doğrultusunda uzanan bir su borusu ortaya çıkarmıştır. Tek koridorlu batı stoa ise mermer döşemelidir ve güney kısmında, stilobatla aynı hizada yer alan parapet bloklarıyla sınırlanmıştır. Alçak bir parapetin varlığı, blokların üstündeki oyuklardan anlaşılmaktadır. Bu parapet, batı stoadaki daha prestijli olan alanı Kuzey Agora ile Tetrastil Avlu arasında akan insan trafiğinden korumak amacındadır. Açma, Henry Bernberg ve Harry Mark tarafından çizilmiştir. Açma buluntuları arasında Antik Dönem sonrasına tarihli bir sikke ve 17 silik sikke ile şu mermer parçalar bulunmuştur: erkek heykelinin üst bacağı (Env. 10-21); drapeli kadın heykelinin kalça bölgesi (Env. 10-55) ve bir heykele monte edilmek için yapılmış uzun saçlı ideal kadın figürünün boyun kısmı (Env. 10-56).

Jeofizik araştırması: 1990’larda yapılan çalışmaları takip ederek, Stefan Giese ve Christian Hübner tarafından Magnetometre ve Yeraltı Radarı (Ground Penetrating Radar -GPR) teknikleri kullanarak yeni bir jeofizik araştırmasına başlanmıştır. GPR ile 1.3 hektarlık bir alan taranmış, fakat âletlerdeki problemler sebebiyle sadece 0.6 hektarlık alanda anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. 1.75 hektarlık bir alan ise magnetometre ile incelenmiştir. İncelenen alanlar (1) Aphrodisias Müzesi etrafı, (2) Bazilika’nın batısı (burada büyük bir cadde saptanmıştır) ve (3) Tiyatro’nun güneyidir. Burada bütün bir yapı adasını kaplayan bir domestik yapı ortaya çıkarılmıştır. Diğer arazi dokümentasyonu: Müze tarafından kısmen kazılan iki tonozlu bir mezar kompleksi, doldurulmadaan önce Peter de Staebler ve Corey Gray tarafından belgelenmiştir. Henry Bernberg tarafından kentin GIS haritasını oluşturma işine başlanmış, Agora Kapısı’ndaki Geç Antik Dönem çeşmesinin planı, yapının heykellerinin rekonstrüksüyonu için çizilmiştir. Kazıda bulunan seramikler ise Ulrike Outschar ve Peter de Staebler tarafından incelenmiştir.

2. ALAN KONSERVASYONU: KUZEY AGORA VE HADRİANUS HAMAMLARI

Alan konservasyonu çalışmaları, Kaplan Foundation ve World Monuments Fund® Robert W. Wilson Challenge to Conserve Our Heritage’ın cömert sponsorluğu ile Kuzey Agora ve Hadrianus Hamamları’nda yoğunlaşmıştır. Kuzey Agora (Resim: 11): Kuzey Agora’nın güney sütun dizisinin doğu köşesi Antik Çağdan beri ayaktadır ve acil onarım ile sağlamlaştırma çalışmalarına gereksinimi vardır. Buradaki sütunlar statik mühendisi Rudi Spiel tarafından incelenmiş, bütun yapı, bitki gelişimini durdurmak için kuru ve ıslak tekniklerle temizlenmiştir. Sütunların, başlıkların ve saçaklığın parçaları onarılmış ve yerlerine yerleştirilmiştir. Tehlike yaratan bir adet sütunun yapısal onarımı gerçekleştirilmiş, harç ve tuğladan oluşan eski dolgu sökülerek yerine, içinde paslanmaz çelikten destek olan beton dolgu takılmıştır. Bu çalışma, Thomas Kaefer, Gerhard Paul ve Trevor Proudfoot tarafından yürütülmüştür.

Hadrianus Hamamları: İki sezon süren hazırlık döneminden sonra (2008-2009), altı yıl sürecek konservasyon projesine başlanmıştır. 1904-5 yıllarında kazılan Hamamlar, iyi durumda olmakla birlikte acil onarım ve dokümentasyona gereksinimleri vardır. Proje Thomas Kaefer ve Gerhard Paul tarafından yönetilmektedir. Bu seneki çalışma, yerleri döşemeli Oda 6 ve 7’de duvar sağlamlaştırması ve ön avludaki blokların dokümentasyonuna odaklanmıştır.

Duvar Sağlamlaştırması: Oda 7’nin kuzey duvarı kir ve molozdan temizlenerek, daha önce Oda 7’nin batı duvarında kullanılan bir teknikle kireç harcı kullanarak sağlamlaştırılmıştır. Oda 6 ve 7 arasındaki devasa kireçtaşı duvar da temizlenmiş, yarısı harç ile sağlamlaştırılmıştır. Oda 6 (Resim: 12): Oda 6’nın parçalar hâlindeki mermer tabanından 2008’deki geçici koruma dolgusu kaldırılmış ve taban topraktan ve bitkilerden temizlenmiştir. Kırık panelleri sağlamlaştırmak için iki metot denenmiştir: harç yatağını yerinde sağlamlaştırmak ve panelleri yerinden kaldırıp, birleştirip, tekrar yerine yerleştirmek. İki denemede de derzler doldurulmuştur ve bu denemelerin yapıldığı alanlardaki döşeme açıkta bırakılacaktır. Döşemenin geri kalan kısmı sezon sonunda kışa hazırlık için kapatılmıştır. Oda 7 (Resim: 13): 2009’da geliştirilen teknikler kullanılarak Oda 7’nin siyah-beyaz tabanı kamuya açılabilecek kadar sağlam bir hale getirilmiştir. Kırık karo taşları onarılmış, döşemenin % 60’ının altındaki harç kaldırılarak yeni harçla değiştirilmiştir. Karo taşlarının arasındaki derzler kazınmış, yeni derz dolgusu yerleştirilmiştir. Duvar kaplamaları için açıkta duran harçlar tabandan çıkan antik harç parçaları kullanılarak sağlamlaştırılmış ve kaplamalar onarılıp yerine takılmıştır. Oda 7’nin döşemesi, Allyson McDavid ile birlikte Tetrastil Avlu’nun çizimi için çalışan Corey Gray tarafından çizilmiştir.

Bu çalışmalar, Kent Severson ve Trevor Proudfoot tarafından, Kristin Bradley, Kate Bertenshaw ve Katie Ross’un yardımlarıyla yönetilmiştir.

Mimarî dokümentasyon. Bu sezon, Hamamlar’ın mimarî dokümentasyonu projesine Arzu Öztürk tarafından, Kıvanç Başak, Kenan Eren ve Osman Yılmaz’ın yardımlarıyla başlanmıştır. Bu çalışma, öncelikle dijital, kuşbakışı plan üzerine yoğunlaşmış, daha sonra da Hamamlar’ın ön avlusunda duran 1904-5 yıllarında kazılmış blokların dokümentasyonu projesiyle devam etmiştir. Bu çalışma, ön avlunun incelenmesi ve konservasyonu için gereklidir. Bloklar özel metal etiketlerle numarandırılmış ve yakındaki bir mermer tarlasına taşınmalarına başlanmıştır.

3. HEYKEL DOKÜMENTASYONU VE ARAŞTIRMASI

Aphrodisias’ta heykel araştırmalarının amacı, 1961-1990 yıllarında bulunmuş malzemeyi kaydetmek, yerlerini saptamak, incelemek ve yayınlamaktır.

Depo çalışması: İki müze deposunda, Stoa Depo 1 ve 2’deki çalışmalar Esen Öğüş tarafından yönetilmiştir. Bu depolarda Aphrodisias Müzesi tarafından yapılan son değişiklikler, kazının veritabanlarındaki bilgilerin yenilenmesini ve parçaların yeni yerlerinin yeniden kaydedilmesini gerektirmiştir. Bu çalışma önce Adam Rizzo, Rachel Wood ve Kirsten Lee, daha sonra da Veruschka Aizaga-Thomason ve Stephanie Caruso tarafından yürütülmüştür. Proje, Stoa Depo 1’de başlamış, ekip 1286 adet eseri inceleyerek kayıtları düzeltmiştir. Çalışmalara Stoa Depo 2’de de başlanmış, kazı envanter numarası bulunmayan 61 adet eser kaydedilmiş ve fotoğrafları çekilmiştir. Bu çalışma önümüzdeki sezon da devam edecektir.

Araştırma ve yayın: Yayın projeleri şu malzemeler üstünde sürdürülmüştür: Bouleuterion heykelleri (Christopher Hallett), Tetrastoon’un geç antik heykelleri (Julia Lenaghan and R. Smith) ve Sebasteion Propylon’unun heykelleri (Julia Lenaghan). Devşirme olarak bulunan yıpranmış hâldeki bir kadın başı (Env. 10-61), Meleager ve Atalante’yi betimleyen Sebasteion kabartmasından (Env. 81-68) Atalante figürüyle birleştirilmiştir. Valens’e ait bir devşirme heykel anıtının rekonstrüksiyon çizimi yapılmıştır (Ulrike Outschar). Agora Kapısı’ndaki geç antik çeşmenin kabartmaları ile rekonstrüksiyon çizimi yapılmıştır (R. Smith and Harry Mark). Benjamin Russell tarafından, önümüzdeki sezon yapılacak mermer ocaklarını inceleme ve belgeleme projesinin ön çalışmalarına başlanmıştır. Mark Abbe, mermer üzerindeki boya ve yaldızları araştırma projesine devam etmiş, aynı zamanda da Aphrodisias Müzesi’ndeki heykellerin mavi pigmentlerini incelemiştir.

4. EPİGRAFİK ARAŞTIRMA

2009 ve 2010 yılından yeni yazıtlar Angelos Chaniotis tarafından okunmuş ve incelenmiştir. 2010 yılında Diocletianus’un Maksimum Fiyat Fermanı’nın yeni bir parçası (I 10-01) Bazilika önünde bulunmuş, Bazilika Güney Salon’da bulunan heykel kaidesi üzerindeki silik yazıt ilk defa okunmuştur (I 10-02). Tetrastoon’un güneybatı kısmındaki yer döşemesinde bulunan taşçı işaretleri, Aneurin Ellis-Evans, Benjamin Gray, Andrej Petrovic tarafından incelenmiştir.

5. MÜZEDEKİ DÜZENLEMELER

Yenilenmiş Aphrodisias Müzesi 2009 yılında ziyarete açılmış, bu yıl da, önceden İzmir Arkeoloji Müzesi’nde bulunan üç parça Aphrodisias’a gönderilmiş ve müzeye yerleştirilmiştir. Bu eserler şunlardır: üstünde M.S. 2. yy.ın sonuna ait büst olan, muhtemelen bir tapınak-mezara ait alınlık ve Hadrianus Hamamları’ndan iki adet figürlü konsol. M.S. 4. yy.ın sonlarına ait, üstünde Aphrodisias’taki yerli Yahudi cemaatinin listesi olan yazıtlı paye de Müze’ye yerleştirilmiştir (Resim: 14). Yeni bilgi panoları ve etiketler Harry Mark tarafından tasarlanmıştır.

6. ANASTYLOSİS: SEBASTEİON

Sebasteion’un üç katlı Güney Yapısı’nın 2005’te başlayan anastylosisi, 28 Mayıs’tan itibaren Thomas Kaefer ve Gerhard Paul tarafından, Özgür Öztürk ve Aygün Kalınbayrak’ın yardımlarıyla yürütülmüştür. Bu projeyi Geyre Vakfı finanse etmektedir.

Güney Yapı. Güney Yapı’da üçüncü Korint katına yoğunlaşan bu seneki çalışmalar şunlardır: (1) dört kabartmanın ve kabartma kaidelerinin, güneydoğu köşesinin payesinin ve Korint düzeninin bazı kaideleri ve başlıklarının silikon mulajları ile yapay taştan kopyalarının yapılması; (2) Korint düzeni bloklarının, özellikle de arşitrav-friz bloklarının onarılması; (3) Korint düzenindeki Oda 1’in orijinal kabartmalarının ve kaidelerinin Mavi Depo’da üstüste oturtularak denenmesi; ve (4) binanın üzerinde Oda 1’in orijinal mimarî parçaları ile kabartmaların kopyalarının denenmesi. Kabartmalar ve mimarî elemanlar arasındaki ilişkiler şimdi göstermektedir ki, Oda 1’de, binanın ön cephesinin orta yerinde yer alması gereken Augustus kabartması (env. 80-133), aslında doğu cephenin güney ucundan gelmektedir. Ön cephedeki yere de, Oda 1’in hemen önünde bulunan Claudius ve Agrippina (env. 80-139) kabartması aittir (env. 80-139). Bu problem incelenmeye devam edilecektir.

Propylon: 2009’daki ön çalışmadan sonra, bu sezon Sebasteion Propylon’unun mimarîsi ve bir kısmının anastylosisi için çalışmalara başlanmıştır. Bu çalışma Felipe Rojas tarafından Özgür Öztürk’ün yardımlarıyla yürütülmüştür. Mimarî bloklar mermer tarlasında düzenlenmiş, sütunlar, kaideler, alınlık, arşitrav ve frizlerle denemeler yapılmıştır. İnceleme ve dokümentasyon, iki katlı Propylon ile üç katlı Güney Yapı’nın birleştiği yere odaklanmıştır. Bütün batı cephenin stilobatı da incelenmiş, statik mühendisi Rudi Spiel anastylosis için değerlendirme yapmıştır. Propylon’daki çalışma Kaplan Foundation tarafından finanse edilmektedir.

EKİP ÜYELERİ

Arkeologlar: Mark Abbe, Veruschka Aizaga-Thomason, Stephanie Caruso, Peter De Staebler, Christopher Hallett, Kirsten Lee, Julia Lenaghan, Esen Öğüş, Ulrike Outschar, Adam Rizzo, Benjamin Russell, Philip Stinson, Katherine Welch, Rachel Wood. Anastylosis Mimarları: Gabriel Kaefer, Thomas Kaefer, Aygün Kalınbayrak, Özgür Öztürk, Gerhard Paul, Sebastian Schenk, Rudolf Spiel.

Mimarlar: Kıvanç Başak, Henry Bernberg, Kenan Eren, Corey Gray, Harry Mark, Allyson McDavid, Arzu Öztürk, Felipe Rojas, Osman Yılmaz.

Konservatörler: Kristin Bradley, Kent Severson.

Mermer Konservatörleri: Emma Kate Bertenshaw, Douglas Carpenter, Trevor Proudfoot, Katy Ross.

Epigraflar: Angelos Chaniotis, Aneurin Ellis-Evans, Benjamin Gray, Andrej Petrovic.

Jeofizik araştırmacıları: Stefan Giese, Christian Huebner.

Fotoğrafçılar: Ian Cartwright, Guido Petruccioli.

SPONSORLAR

Aphrodisias Kazıları, New York Üniversitesi ve Institute of Fine Arts tarafından aşağıdaki kurum, özel kişi ve grupların desteğiyle sürdürülmektedir: İstanbul Geyre Vakfı (Başkan, Ömer Koç); New York’taki Friends of Aphrodisias (Başkan, Nina Köprülü); Londra’daki Friends of Aphrodisias Trust (Başkan, Lady Patrica Daunt) ve İzmir Aphrodisias Sevenler Derneği (Başkan, Lise Sur). Bu sezon en önemli yeni sponsorlarımız ise, Kaplan Foundation and the World Monuments Fund® Robert W. Wilson Challenge to Conserve Our Heritage’dır. Bütün bu destekçilere olağanüstü cömertliklerinden dolayı minnettarız.

* Prof. Dr. ROLAND R.R. SMITH, Kazı Başkanı, NYU–Aphrodisias Kazıları, Klasik Arkeoloji Lincoln Profesörü, Oxford Üniversitesi / İNGİLTERE
* Dr. Esen ÖĞÜŞ, Field Director, Senior Research Scholar, Institute of Fine Arts, New York University / ABD.